Bu yazı, Adam Cochran tarafından yazılan şu makalenin çevirisidir. Fatma Vural tarafından yazılmıştır.
Buradaysanız, muhtemelen Reddit'in yeni "Topluluk Puanları" özelliği sayesinde blokzincirlerle yeni tanışmış bir Reddit kullanıcısı olduğunuz içindir; veya blokzincirlerlerin nasıl çalıştığı konusunda kafası biraz karışık olan ve cevap arayanlardansınızdır.
Her iki durumda da, sizin için bu konuyu aydınlatacağım.
Hızlı tanım:
Kripto varlıklar, blockchain üzerine inşa edilmiş ve 'trustless' ortamlarda bir tür dijital para olarak kullanılabilen dijital bir varlıktır.
Şimdi, bu kafa karıştırıcı bir jargon karmaşası, o yüzden hadi parça parça ele alalım.
BLOCKCHAIN NEDİR?
Blockchain, bir tür veritabanına benzeyen bir tür dijital defterdir.
Bunlara aşina değilseniz en iyi örnek kendi banka hesabınızdır.
Banka hesabınız, bir kullanıcı adı (muhtemelen bir kart numarası) ve bir şifre ile giriş yaptığınız bir defterdir.
Banka hesabınıza çevrimiçi olarak giriş yaptığınızda, bakiyelerin (bazen pozitif, bazen negatif) yanı sıra işlem geçmişini de görürsünüz. Bunların hepsi bir araya geldiğinde "defter" dediğimiz şey meydana gelir; bu, yaptığınız tüm para gönderimlerini ve para alışlarını takip ederek bakiyenizi hesaplayan bir muhasebe sistemidir.
Sonuçta para sadece bankada fiziksel olarak bulunmuyor ve hesabınıza her giriş yaptığınızda sayılmıyor. Aslında, banka hesaplarımızda gördüğümüz paranın çoğu aslında hiç mevcut değil çünkü dijital bakiyelerde fiziksel nakitten çok daha fazla para var. Biz onu sadece bir defterle temsil ediyoruz.
Böyle bir defter ile ilgili sorun, bunların çalışabilmesi için, defterin yönetimine hepimizin güvendiği merkezi bir otoriteye sahip olmamız gerektiğidir. Aksi takdirde, muhasebe defterime bana 1 milyon dolar borcunuzun olduğunu ve bunu doğrulamanın hiçbir yolu olmayacağını yazabilirim.
Bu, internette merkezi bir otorite tarafından yönetilmeyen herhangi bir para biriminin yaratılmasını çok zorlaştırdı; çünkü defteri kim yönetecekti?
Örneğin, size dijital bir dosya gönderdiğimi, 1 dolarlık banknotun resmini gönderdiğimi ve bunun para birimi olduğunu söylediğimi hayal edin. Dosyayı 100 kez kopyalayıp yapıştırırsanız harcayacak 101 dolarınız olur. Paranın gerçek olup olmadığını doğrulamak için çok az yolum olacaktı.
Blokzincirlerin devreye girdiği yer de tam olarak burasıdır.
Blokzincirler, herhangi bir kuruluşun mülkiyetinde olmayan veya işletilmeyen merkeziyetsiz bir dijital defter türüdür. Ancak bunlar sadece denge değil, kendileri de bir ağdır.Bu yönüyle internete benzetilebilirler.
Defterin tek bir kişiye ait olması yerine, blockchain defterinin kopyaları dünya çapındaki binlerce bilgisayarda bulunmaktadır. Bu bilgisayarlar birbirlerine internet, cep telefonu, uydu, yerel veya herhangi bir iletişim aracıyla bağlanabilmektedir.
Herkes blockchainin bir kopyasını indirebilir ve ağ için bir “node” haline gelebilir. Aynı şekilde herkesin internete bağlanabilmesi gibi.
Çoğu blok zincirinde, yerel ödeme yöntemi veya ağ için yerel veri aktarım aracı olan "kripto varlık" dediğimiz bir varlığa sahibiz. Bilgisayarınızın megabayt cinsinden işlem yapması veya telefon faturanızı "operatör dakikaları" cinsinden ödemeniz gibi, bu blok zincirlerin de kendi ölçü birimleri vardır. En ünlü ikisi “Bitcoin” ve “Ethereum”dur.
Blockchain kullanırken iki anahtar alırsınız.
Bunlardan birine "genel anahtar" denir; bu, banka kartı numaranız veya telefon numaranızla aynıdır. Özel bir bilgi değildir ancak biraz hassastır, sizi benzersiz bir şekilde tanımlamak ve size kripto para birimi göndermek için kullanılır.
Diğerine "özel anahtar" adı verilir; bu, temelde paranıza erişmek ve onu kullanmak için kullandığınız son derece karmaşık bir şifredir.
Toplu olarak, ağa bağlanmak için genel anahtarınızı ve özel anahtarınızı kullandığınızda, buna blokzincir "cüzdanınız" adını veriyoruz; bu, sizin depolanan bakiyenizi ifade eder.
Tıpkı çevrimiçi banka hesabınızdaki para gibi, Bitcoin de mevcut değil. Birisi size 1 Bitcoin gönderirse değişen tek şey, defterdeki bakiyesinin 1 Bitcoin azalması ve sizin bakiyenizin 1 Bitcoin artmasıdır.
Bu transfere “işlem” diyoruz.
Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi insanların, diğer insanların bakiyelerini değiştirmediğini bilmek için defterdeki değişiklikleri doğrulayabilmek gerçekten önemlidir.
BİR BLOCKCHAIN İŞLEMLERİ NASIL İŞLER?
Blockchain, adresler arasındaki işlemleri "konsensüs" olarak adlandırdığımız farklı modeller aracılığıyla işler; bu, temelde farklı blockchain "node’larının" (blok zincirinin bir kopyasını barındıran kişiler) kayıtlara bakıp bir işlemin gerçekleştiğini kabul etmesidir.
Bir dizi "konsensus" yöntemi vardır ancak en popüler ikisi “proof of work(iş kanıtı)“ve “proof of stake(hisse kanıtı)” olarak adlandırılanlardır. Günün sonunda, her ikisi de bir işlemin gerçekleştiğini (kesin bir şekilde) doğrulamak için karmaşık matematik ve analiz yapan bilgisayarları içeriyor.
Bu işlemleri gerçekleştiren node’lar, ücret bulma şansı için işlemi gerçekleştirdikleri için genellikle “Miners(Madenciler)” olarak anılır ve bu işleme “Mining(Madencilik)” adı verilir.
İşleme dahil olan her kullanıcının açık anahtarını bildiklerinden ağın şeffaflığından dolayı, doğrudan olmasa da o adresin tüm geçmişini arayabilir ve her kullanıcının ne kadar bakiyeye sahip olduğunu kanıtlayabilirler.
BLOCKCHAIN BİR İŞLEMİ NASIL DOĞRULAR?
İşlemin nasıl çalıştığını biliyoruz, ancak işlemi gerçekte nasıl doğruluyorlar?
Bu, "açık anahtarınıza" ve "gizli anahtarınıza" geri döner.
Özel anahtar yalnızca rastgele ve karmaşık bir parola değildir, aslında bize "şifreleme" dediğimiz şeyin temelini veren karmaşık bir matematiksel formül yoluyla açık anahtarınızla ilişkilidir.
Şifreleme, bir şeyi mantıksal bir düzende kodlama (veya bir kod/kurallar dizisi uygulama) işlemidir.
Mısır gevreği kutusu ödüllerini hatırlayacak kadar yaşlı olanlarınız, şifre çözücü halkalarını şifrelemenin en iyi temel örneği olarak hatırlayabilir.
Kod çözücü halkası, aşağıdaki özelliklere sahip özel bir kod oluşturmamıza yardımcı olur:
A= 1
B = 2
C = 3
vb. alfabe boyunca.
Yani “merhaba” mesajını alıp kodumuzla kodlamak isteseydim “8 5 12 12 15” olurdu çünkü H = 8, E = 5, L = 12 ve O = 15.
Kod çözücü halkalarının aksine, açık anahtar ile gizli anahtar arasındaki şifreleme yöntemi o kadar karmaşıktır ki, sadece özel anahtar şifrelemek ve şifre çözmek için kullanılabilir. Genel anahtar ise sadece şifre çözmek için kullanılabilir. Mesajlar o kadar iyi şifrelenmiştir ki, anahtarlara sahip olmadıkça modern bilgisayarların şifresini çözmesi 0,65 milyar milyar yıl (evet, orası iki milyar) alır.
Bu, çok önemli bir şey yapabileceğimiz anlamına geliyor.
Güvende tuttuğum gizli anahtarımla şifrelenmiş “Merhaba” gibi bir mesaj gönderebilirim.
Size açık anahtarımın ne olduğunu söylersem, özel mesajın şifresini/kodunu çözebilir ve "Merhaba" yazdığını okuyabilirsiniz. Benim açık anahtarım, onu çözmenize yardımcı olan araçtır.
Ancak, benim özel anahtarıma sahip olmadığınız için, genel anahtarım tarafından kodu çözülen bir mesajı şifreleyemezsiniz. Yalnızca kendi özel anahtarınızı kullanabilirsiniz ve bu anahtarın şifresi yalnızca genel anahtarınız tarafından çözülebilir.
Bu, yalnızca benim tarafımdan gönderilebilecek bir mesajı gönderebileceğim anlamına geliyor.
Yani bir transfer başlatıp “Zeynep’in adresine 1 Bitcoin göndermek istiyorum" dediğimde, temel olarak bu mesajı özel anahtarımla şifreleyip blockchain'e gönderiyorum. Blok zincirindeki node’lar daha sonra mesajın şifresini çözmek ve doğrulamak için benim genel anahtarımı kullanabilirler; başka kimsenin bu şekilde mesaj şifreleyemeyeceğini bildikleri için mesajın benden gelmesi gerektiğini biliyorlar.
TRANSFER ÜCRETLERİ
Bu blok zincirlerini çalıştıran bir şirket olmadığından, insanları node’ları çalıştırmaya teşvik etmek gereklidir. Yani her işlemin küçük bir ücreti vardır.
Hangi blockchain'i kullandığınıza bağlı olarak genellikle "işlem ücreti", "gas ücreti" veya "madenciler ücreti" olarak adlandırılır.
Bu, bant genişliğini kullanması veya kısa mesaj göndermesi için internet servis sağlayıcınıza veya cep telefonu operatörünüze ödeme yapmakla aynıdır. İnsanların işlemi gerçekleştirmeleri için ödeme yapıyorsunuz.
Bu işlem ücretleri, blok zincirinin yerel parasıyla ödenir.
Yani Bitcoin'in blok zincirinde onlara, en küçük birimi "Satoshis" olarak adlandırılan Bitcoin'in küçük porsiyonları halinde ödeme yapılıyor. Bir nevi “dolar” için “cent”lerimiz var gibi
Ethereum blok zincirinde onlara, en küçük birimi "Wei" ("way" olarak telaffuz edilir) adı verilen küçük miktarlarda Ethereum olarak ödeme yapılır. Ancak “Wei” o kadar küçük ki Ethereum ücretlerini aslında 1000 wei olan “Gwei” cinsinden ödüyoruz.
COINS&TOKENS MADENİ PARALAR VE JETONLAR
Bitcoin, yaratılan ilk blockchain tabanlı kripto para birimiydi ve pek çok kişi de bunu takip ediyor. Bu blok zincirlerinin her biri genellikle kendi "yerel" para birimini destekler.
Örneğin, Bitcoin blokzinciri yalnızca Bitcoin'i destekler.
Ancak yıllar geçtikçe Ethereum gibi daha karmaşık blok zincirleri ortaya çıktı.
Ethereum'un blokzinciri tek bir para birimini bulundurmazken, aynı zamanda tam bir bilgisayar ağı sistemine de sahiptir.
Yani Ethereum, kendi yerleşik para birimine sahip yeni bir internet gibidir. Kullanıcılar, “Akıllı Sözleşmeler(Smart Contracts)” olarak bilinen komut dosyalarını kullanarak uygulamaları ve web sitelerini bu merkeziyetsiz ağa dağıtabilirler.
Ancak bu aynı zamanda kullanıcıların Ethereum'da kendi dijital para birimlerini oluşturabilecekleri anlamına da gelir ve biz bunlara “TOKEN” adını veriyoruz; token, bir blockchain ağında yerel olmayan herhangi bir kripto para varlığıdır.
Tokenları Ethereum ile aynı cüzdanda/defterde saklarsınız; ancak yerel olmadıkları için bunları aktardığınızda işlem ücretini ödemek için yine de bir miktar Ethereum kullanmanız gerekir.
评论 (0)