İnsanlığın en başından bu yana sahip olduğumuz metaları belirli bir değerle ölçme ihtiyacı ile karşılaştık. İlk zamanlarda bu taşlarla, deniz kabuklarıyla başladı ve yerini madenlere bıraktı. Altın gümüş ve bakır, biz insanoğlunun sahip olduğu metalara değer biçmesini sağladı.
Milattan önce 7. yüzyılda Lidyalılar tarafından ilk defa para basıldı, milattan sonra 7. yüzyılda Çin’de ki tüccarlar metal paraların taşınmasının zor olduğundan ve risk taşımasından ötürü kağıt paraya geçiş sağladılar. Elinizdeki metal paraları veriyorsunuz, bunun karşılığında bir senet alıyorsunuz. Zaman içerisinde bu kolay para dönüşümün bir ekonomi yaratacağını fark eden devletler para basma işini kendi ellerine aldı ve devletler tarafından bu paralar basılmaya başlandı. Özetle elimizde olan madeni paraların taşınması ve bu esnada oluşabilecek problemlerden ötürü, kağıt paraya geçiş sağlandı. Bu sayede para dediğimiz olgu farklı bir duruma evrilmiş oldu.
Bütün sorunun böylece başlayacağını kimse tahmin etmiyordu sanırım o zamanlarda, yaygınlaşan senetler banknotlarla birlikte merkez bankaları kuruldu. İlk başta %100 altın ve gümüşe endeksli olarak basılan bu paralar, bir madenin karşılığı olarak veriliyordu, savaşla birlikte bu kavram ortadan kalktı.
Krizler
Şimdi elimizde 3 kavram var; devlet tarafından, karşılıksız kağıt paralar. Bir şeyin karşılığı olmaması ve devlet elinde olması enflasyon gibi kavramları karşımıza getiriyor bizim. Burada yavaş yavaş Bitcoin’e girmek istiyor olsam bile asıl konu Dünyada varolmuş ekonomik krizlerle birlikte başlayacak. Hepimizin bildiği Büyük Buhrana biraz değinmek istiyorum bu noktada, Dow Jones borsası 1928 yılının başından itibaren 1929 yılının ekim ayına kadar hiç durmaksızın yükseldi, şirketlerin gerçek değerlerini yansıtmaması şişirilmiş hisselerle dolu bir borsaya dönüştürdü. Sonrasında gelen bir kaç şirketin büyük düşüşleri piyasayı korku içerisine sokup, insanları ellerindeki hisseleri satmaya teşvik etti. Bu noktada satan insanların bu şişirilmiş borsa içerisinde ellerine alabilecekleri para olmadığından, nakit sıkıntısı baş göstermiş, bir çok banka şirket bu yüzden batmış.
ABD, 1971 yılında doların altın karşılığını kaldırınca dünyadaki bütün kâğıt paralar karşılıksız kalmış oldu. Bugün kâğıt paraların karşılığı yalnızca devletin itibarıdır. Yani, şu an ki paraların bir altın karşılığı olmamakla birlikte, devletin itibarı belirliyor oldu.
Bu karşılıksız paralarda, 2008 yılında mortgage krizi ile dünyayı kasıp kavurdu ve ülkeler kurtuluş yolu olarak deli gibi para basarak bu durumu ertelediler. Amerikan Merkez Bankası FED’in 2008 yılına kadar basmış olduğu para miktarı yalnızca 800 Milyar Dolar, 2008'den sonra bu varlık miktarı daha da artmaya başladı. Şu anda yaklaşık 9 trilyon Amerikan Doları arzı mevcut, fakat bizi ilgilendiren ve etkileyecek olan şey Amerikan Dolarının arzının sınırsız olmasından kaynaklı.
Türk Lirası değer kaybettiğinde bazı tweetlerde para basarak borçlarımızı ödeyelim lafını çok görmüşsünüzdür. Para basmak ve dağıtmak kulağa ne kadar hoş gelse de, hiçte mantıklı değil.
Çünkü sınırsız arz hiper enflasyonu birlikte getirir, Dünya’daki tüm para ve kredilerin %70'i dolar üzerinden ve bu doların yalnızca %50'si Amerika’da bu yüzden FED’in aldığı kararlar ve bastığı para hepimizi ilgilendiriyor. Bu yüzden bu arz arttıkça bizlerin alım gücünü düşüyor. Bu da belli noktalarda işsizlik ve ekonomik krizleri beraberinde getiriyor.
Assets: Total Assets: Total Assets (Less Eliminations from Consolidation): Wednesday Level (WALCL) — FRED
Artık bu da bizi 3 Ocak 2009'a yani Bitcoin’in Genesis Block’u yani ilk üretilmiş bloğuna getiriyor.
Satoshi’ye göre,
“Geleneksel para biriminin temel sorunu, çalışmasını sağlamak için gereken tam güvendir. Para biriminin değerini düşürmemesi için merkez bankasına güvenilmelidir, ancak itibari para birimlerinin tarihi bu güvenin ihlali ile doludur.”
Bu güvenlik ihlalleri ise şeffaf bir sistem ile çözüleceğine inanıyordu. Bitcoin’i önemli kılan ise arkasındaki felsefe, sunduğu imkanlar ve teknolojisidir.
Burada sunduğu imkanların temel kaynağı peer to peer yani eşler arası iletişim biçimi diyebiliriz. Şu an kullandığımız torrentler de bu sistemde çalışıyor fakat blockchain teknolojisi sayesinde bu eşler aynı kayıt defterini tutuyor bu da bizlere merkeziyetsizliği sağlıyor.
Yine Bitcoin Makalesinde Gizlilik bölümünde bahsettiği üzere
Geleneksel bankacılık modeli bilgiye erişimi ilgili taraflar ve güvenilir bir üçüncü tarafla sınırlayarak, belli bir seviyeye kadar gizliliği sağlamaktadır.
Bilgiye erişimin kısıtlı olması bu merkezi sistemi güvenilemez kılıyor.
Çünkü insanlar birbirine tek başına güvenmez ama herkes süreçte olursa artık güvenebilir. Blok zincirlerindeki kayıt defterleri herkeste bulunuyor. Herkesin ulaşabildiği datalar transferler birimizden silinse ne olabilir ki? Günün sonunda o veriyi tutan başkası var.
Bu sayede herkeste olan bir kayıt defteri sayesinde paranın her transferinin paranın kimden kime ne kadar gittiğini zamanı tarihi her şey bu defterin içinde tutuluyor. Bugün burada finansal tarafta yer alan finansal varlık problemlerinin çözümü de burada yatıyor, bankalar ellerinde tuttukları varlıkları çapranlar ile katlayıp kredi olarak veriyor, bunun parasal anlamda bir faydası var fakat günün sonunda FTX veya diğer bank run olaylarından yaşanan borcunu ödeyememe kısmının önüne geçiliyor. Günün sonunda varlıkların hepsi herkes tarafından görüldüğünden güven mekanizması sağlanmış oluyor. Bu aslında finansal sistemlerin güven problemlerini ortadan kaldırabiliyor.
Merkeziyetsizlik sayesinde sisteme güveni sağlamış olduk. Finansal krizlerin sorumlusu olan devletler, bankalarda bu sistemin böylece dışında kalmış oldu. Paranızı aktarırken bankalara para vermek, nereden geldiğini anlatmak gibi şeylere gerek kalmadı. Gönderdiğiniz her şey anonim bir cüzdan adresine bağlı ama gizli değil. Gizlilik konusu çok ayrı buna burada giriş yapmak yerine başka bir zaman ele almak istiyorum. Bitcoinin altında yatan ve blockchain teknolojisini ortaya çıkartan şey merkezi finansın ve merkezi otoritelerin halk üzerinde olan etkisini azaltmayı amaçlıyor. Bireysel hareketlere daha fazla imkan sağlıyor çünkü artık süreçte 3. taraflar yok engel koyabilecek kimse yok. Son yaşanılan Ukrayna ile Rusya arasındaki gerilimde Oligarkların paralarına el konulması gibi olaylar Blockchain teknolojisi içerisinde yer almıyor.
Sınırsız arz ve enflasyon sorununa da Bitcoin ile doğru bir çözüm bulunmuş oldu. Çünkü Bitcoin’in arzı 21 milyon ile sınırlı ve bu arza ulaşması için önünde uzun yıllar var. Artık Bitcoin ile birlikte finansal krizlerin kaynağı olan enflasyon politikalarına karşıda bir adım atılmış oldu.
Burada ek bir parantez açmak gerekirse, blockchain teknolojisinde başlıca yanlış anlaşılan detaylardan biriside pek tabii gizlilik ve otoritesizlik kavramları. Blockchain sizlere gizlilik sağlamaz(buna yönelik bazı zincirler olsada) asıl detay blockchainin size sağladığı merkeziyetsizlik olgusudur. Merkeziyetsizlik aslında herkesin katılımcı olduğu ve bireysel bir mekanizma temelli işliyor, en basit örneğinde işlemlerin onaylanması bir konsensüs bir anlaşma sonucunda gerçekleşiyor. Burada bireysellik temelli fakat bireylerin ana karar sağlayan mekanizma yerine topluluk halinde karar verdiği bir hale bürünüyor. Bu sayede bu mekanizmalara dahil olmak ve karar verme anında dahil olmak bireyler/katılımcılar için kolay bir hale geliyor.
Son olarakta blockchainin bu noktada parasal bir kaynaktan öte teknoloji tarafının endüstrinin bir çok yerinde kullanılabilinir olması gerektiğinin farkına varmak gerekli, örneğin Turan Sert Hocanın sorularla blockchain kitabında bunlara çok güzel örnekler verilmiş. Doğrulama gereken kayıt defteri tutulması gerekilen alanlarda buna lojistik örnek verilebilir geniş bir perdede kullanılması sayesinde doğrulama işlemleri bir ileriki aşamaya taşınıyor, veya PoH adı verilen proof of humanity(kimliklerinin kanıtı) sayesinde günlük hayatta yaptığımız doğrulamalar kolayca ve sızma olmaksızın doğrulanabilir nasıl mı? O da başka bir yazının konusu.
Blockchain’in felsefesine dair çok derin konuşmalar yapılabilir, fakat bir gün bu teknolojinin olanaklarından daha çok yararlanabileceğimize inanıyorum. Çünkü bu teknolojinin bize sunduğu imkanlar hayatımıza büyük yenilikler katacak bir sonraki konuda görüşmek üzere.
Güvenme, Doğrula
Bir sonraki yazıda Blockchainin nasıl çalıştığına dair makale ile karşılaşacaksınız.
评论 (0)